Trong tình hình đó, ngành Bưu điện tỉnh Kon Tum cũng đã đầu tư xây dựng Điểm BĐ-VH ở 68/81 xã trong toàn tỉnh từ những năm cuối của Thế kỷ trước.

 

Có thể khẳng định, giai đoạn đầu mới ra đời, Điểm BĐ-VH xã đã phát huy khá tốt hiệu quả, doanh thu đủ để đảm bảo cuộc sống cho nhân viên.Những điều kiện khách quan thời điểm đó như: Điện thoại di động còn là “hàng hiếm”, nhiều UBND chưa có cả điện thoại cố định, các cơ quan cấp xã (hầu hết tập trong trụ sở UBND) khi có nhu cầu thông tin gấp bằng điện thoại cũng đều phải sang Điểm BĐ-VH xã, gọi cuộc nào trả tiền cuộc đó. Còn khi có điện thoại đến, nhân viên BĐ-VH đi gọi người đến nghe thì người nghe phải trả tiền dịch vụ 2.000 đ/lần. Cũng bởi khi đó, điện thoại di động là còn là thứ “xa xỉ” với hầu hết cán bộ và người dân, nên hình thức liên lạc của người dân bằng thư truyền thống dán tem bưu chính vẫn là phổ biến và khá thường xuyên, nên có cả doanh thu bằng việc bán tem thư hoặc người dân gửi bưu phẩm. Một số Điểm BĐ-VH được trang bị máy vi tính nối mạng Internet thì có thêm thu nhập bằng việc cho thuê máy để truy cập Internet hoặc chơi game theo giờ.

 

Một phương thức hoạt động của Điểm BĐ-VH xã là Xây dựng mô hình mới kết hợp Điểm BĐ - VH - Thư viện xã để mô hình này trở thành điểm cung cấp thông tin, tri thức thông qua việc truy cập Internet, tổ chức phục vụ đọc sách báo miễn phí, góp phần nâng cao dân trí, đời sống văn hóa - tinh thần cho mọi người dân ở các vùng còn nhiều khó khăn, ít được tiếp xúc và hưởng thụ văn hóa đọc.

 

 

Sau khoảng 10 năm tồn tại, khi ĐTDĐ đã trở thành phổ cập, người dân bình thường, kể cả các em học sinh, trẻ chăn trâu bò cũng có thể sở hữu ĐTDĐ thì hoạt động của các Điểm BĐ-VH bắt đầu đi xuống. Phần lớn các Điểm BĐ-VH hoạt động cầm chừng, nhân viên xin nghỉ việc vì thu nhập thấp, không đảm bảo cuộc sống (thời kỳ này, lương bình quân của cán bộ BĐ-VH xã chỉ 500-700.000 đồng/tháng).

 

Đơn cử, Điểm BĐ-VH xã Sa Loong xây dựng khoảng năm 1998 - 1999 với diện tích chừng 40m2. Anh A BRuốt đã làm việc ở đây từ ngày đó đến nay. Anh cho biết công việc thường nhật là: Buổi sáng đi đưa thư từ cho các thôn, buối chiều trực tại trụ sở, thu nhập năm 2012 trung bình 1,2 triệu đồng/ tháng, tháng nào cao nhất được 1,3 triệu đồng, không có tiền thưởng thêm trong các dịp lễ, tết. Để đảm bảo cuộc sống, anh phải tranh thủ cùng vợ làm thêm vài sào lúa nước, vài héc-ta mỳ để nuôi 3 đứa con ăn học. Tuy nhiên, thu nhập của cán bộ và duy trì được hoạt động (mở cửa thường xuyên) như Điểm BĐ-VH xã Sa Loong thực chất không nhiều. 

 

Căn phòng luôn khóa kín mít do đã được cho thuê đặt máy móc Trạm BTS của VNPT và Viettel.

  

Đó cũng là thực trạng chung của các Điểm BĐ-VH xã từ khoảng năm 2005 đến nay, hầu hết các Điểm BĐ-VH xã hoạt động cầm chừng, cán bộ phụ trách phải làm thêm nhiều công việc khác, thậm chí bán cả hàng tạp hóa tại cơ sở để duy trì cuộc sống. Để khắc phục khó khăn này, phát huy tốt nhất vai trò, vị trí cung cấp thông tin, tri thức cho cộng đồng dân cư nông thôn của các Điểm BĐ - VH xã, Bộ Thông tin và Truyền thông đã hướng dẫn các tỉnh xây dựng Đề án xây dựng Trung tâm thông tin cộng đồng theo Quyết định 119/QĐ-TTg ngày 18/01/2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt Đề án Phát triển thông tin, truyền thông nông thôn giai đoạn 2011-2020. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân, hiện nay, đề án này ở tỉnh ta vẫn chưa được cấp thẩm quyền phê duyệt và triển khai. 

 

 

Để tìm hướng đi phù hợp cho sự tồn tại và phát triển của các Điểm BĐ-VH xã phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng xa trong sự nghiệp xây dựng nông thôn mới, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm khôi phục hoạt động của các Điểm BĐ-VH xã.

 

Văn bản 499/BTTTT-KHTC, ngày 24/02/2011 của Bộ Thông tin và Truyền thông về việc Hướng dẫn thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia đưa thông tin về cơ sở miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo năm 2011 cũng đề cập đến việc cung cấp sách báo, tài liệu miễn phí, chủ yếu là các sách báo về khoa học kỹ thuật, khuyến nông khuyến lâm và đã được triển khai trong thực tế. Tuy nhiên, lượng sách báo cung cấp không nhiều, nhiều mô hình làm ăn, trồng trọt, chăn nuôi không phù hợp với điều kiện, tập quán canh tác truyền thống ở địa phương nên chưa thật sự phát huy được tác dụng, thu hút người dân đến tham khảo, học tập.

Tháng 9/2012, Bộ TT&TT xây dựng dự thảo Chương trình phối hợp công tác giữa Bộ Thông tin và Truyền thông với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc tổ chức thư viện/phòng đọc sách báo tại các Điểm BĐ-VH xã phục vụ chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2012-2015. Tuy nhiên đến nay, Thông tư này vẫn chưa được ban hành.Mục đích của sự phối hợp này là nhằm phát huy nguồn lực sẵn có về cơ sở vật chất, mạng lưới và nhân lực của các Điểm BĐ - VH xã, phát triển hệ thống thư viện cấp xã trên cơ sở tăng cường nguồn lực thông tin, sách báo, góp phần đa dạng hóa các dịch vụ tại Điểm BĐ-VH xã, thực hiện có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia Đưa thông tin về cơ sở vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và xây dựng nông thôn mới của Chính phủ.

 

Mục tiêu của chương trình này là phát huy nguồn lực, tiềm năng hiện có của hai ngành cùng tham gia xây dựng, khai thác có hiệu quả mô hình Điểm BĐ - VH xã trong đó có hoạt động phục vụ sách báo miễn phí nhằm thu hút người dân tới sử dụng các dịch vụ bưu chính - viễn thông - văn hóa (đọc sách báo miễn phí) trong các Điểm BĐ-VH xã, đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí, lao động-sản xuất, từ đó góp phần cải thiện và nâng cao đời sống người dân ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

 

Đáng chú ý cho sự “phục sinh” của Điểm BĐ-VH xã phải kể đến sự hỗ trợ của Dự án “Thí điểm nâng cao khả năng sử dụng máy tính và truy nhập internet công cộng tại Việt Nam ”do tổ chức phi chính phủ nước ngoài Bill & Melinda Gates Foundation tài trợ (gọi tắt là Quỹ MBGF-VN), Bộ TT&TT  triển khai từ năm 2013 ở 16 tỉnh khó khăn.

 

Kon Tum hiện có 01 Thư viện cấp tỉnh, 07 thư viện huyện, 52/81 xã có thư viện, 68/81 xã có Điểm BĐ-VH. Trong năm 2013, có 33 điểm được chọn hỗ trợ, trong đó hệ thống Thư viện thuộc ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch có 17 đơn vị gồm Thư viện tỉnh 40 máy tính, 1 máy in và các thiết bị kèm theo, 07 Thư viện cấp huyện được 10 máy tính, 1 máy in và các thiết bị phụ trợ kèm theo, 09 thư viện cấp xã và 16 Điểm BĐ-VH do ngành Thông tin và Truyền thông chỉ đạo và quản lý mỗi điểm được cấp 05 máy tính, 1 máy in và các thiết bị phụ trợ kèm theo, trang bị phần mềm Window 7, bộ font, bộ gõ tiếng Việt, bộ Ofice 2007, phần mềm diệt vi-rút miễn phí. Chương trình cũng sẽ đào tạo kỹ năng cho cán bộ các Điểm BĐ - VH xã và cán bộ các ngành liên quan đến dự án. Dự án giúp cho hệ thống Thư viện và các Điểm BĐ-VH xã thay đổi phương thức hoạt động thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng phục vụ, nhằm đạt được tầm nhìn phát triển cho hệ thống thư viện công cộng và Điểm BĐ - VH xã. Mục tiêu của dự án là giúp cho cộng đồng dân cư có thu nhập và dân trí chưa cao, chưa có khả năng tự trang bị máy tính và chi phí đường truyền Internet để ứng dụng CNTT vào cuộc sống, xóa dần khoảng cách về CNTT phục vụ phát triển giữa các vùng miền. Hệ thống thư viện các cấp được dự án hỗ trợ không được thu phí truy cập Internet, còn các Điểm BĐ - VH thu phí không quá 50% so với quy định của VNPT trong suốt thời gian thực hiện Dự án.

 

Hy vọng, với sự có gắng nỗ lực của hai ngành Thông tin - Truyền thông và ngành Văn hóa, Thể thao, Du lịch, sự quan tâm của địa phương, đặc biệt là sự tài trợ của Quỹ MBGF-VN hỗ trợ trang bị máy tính và truy cập Internet miễn phí, một phương tiện cung cấp thông tin hiện đại, hữu ích hấp dẫn với giới trẻ, sẽ thu hút được sự quan tâm của đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ, đến với Điểm BĐ- VH xã, để BĐ-VH xã nhanh chóng “hồi sinh”, phục vụ tốt nhu cầu thông tin, học tập ở cộng đồng dân cư vùng sâu, vùng xa, góp phần vào thành công của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới của Chính phủ./.

 

Bài và ảnh: Tôn Bảo