Trong những năm qua, ngành Giáo dục và ngành Y tế đã phối hợp chặt chẽ để thực hiện tốt công tác y tế trường học nhằm bảo vệ, chăm sóc và giáo dục toàn diện cho học sinh. Hoạt động y tế trường học, điều kiện vệ sinh học tập của học sinh đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên vẫn tồn tại nhiều khó khăn, thách thức như: tỷ lệ bệnh tật lứa tuổi học đường hiện nay vẫn còn cao. Một số bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, cao huyết áp, đái tháo đường, béo phì và một số dịch bệnh thường gặp như Cúm A các loại, các bệnh truyền nhiễm mới nổi như COVID-19, Sởi, Rubella, Sốt xuất huyết, Tay chân miệng, có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp đối với học sinh trong trường học. Sự phối hợp của liên ngành Y tế - Giáo dục tại một số địa phương còn chưa chặt chẽ, thiếu sự chỉ đạo từ Ủy ban nhân dân các cấp. Sự gắn kết giữa trạm y tế xã, phường, thị trấn và trường học tại các địa phương trong chăm sóc sức khỏe học sinh nhiều nơi chưa chặt chẽ, đặc biệt khu vực khó khăn, khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải dào và vùng đồng bào dân tộc thiểu số, khu vực trường học có khoảng cách xa trạm y tế. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ nhân viên y tế trường học phần y lớn chưa đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe cho học sinh. Kinh phí triển khai hoạt động từ Trung ương đến địa phương còn nhiều hạn chế. Điều kiện chăm sóc sức khỏe cho học sinh tại các trường còn nhiều khó khăn.

Hiện nay tỷ lệ trường có cán bộ theo dõi y tế trường học là 80%, trong đó có 71% cán bộ có chuyên môn ngành y (trung cấp y đa khoa, trung cấp dược...), còn lại là cán bộ kiêm nhiệm (giáo viên hoặc thành phần khác đảm nhiệm, không có chuyên môn ngành y). Còn khoảng hơn 10.000 trường học hoàn toàn chưa có nhân viên phụ trách về y tế trường học. Tuy vậy, đội ngũ nhân viên y tế trường học hiện nay chưa được rà soát, sắp xếp phù hợp để sử dụng hiệu quả dẫn đến sự lãng phí về nhân lực, không tận dụng và phát huy hết vai trò của hệ thống y tế cơ sở đối với công tác y tế trường học.

Xác định tầm quan trọng đặc biệt trong vấn đề y tế trường học, đồng thời thực hiện Quyết định số 1660/QĐ-TTg ngày 02/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình sức khỏe học đường giai đoạn 2021-2025, vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Văn bản trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình Y tế trường học trong các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông gắn với y tế cơ sở giai đoạn 2021-2025.

Theo đánh giá của Bộ Giáo dục, hiện nay công tác y tế trường học trong các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông được quản lý bởi 2 ngành theo 2 phương thức như sau: Công tác quản lý, tổ chức thực hiện về y tế trường học thuộc ngành Giáo dục và công tác hướng dẫn, hỗ trợ chuyên môn về y tế trường học thuộc ngành Y tế.

Công tác y tế trường học được quản lý thống nhất từ trung ương đến các địa phương, cơ sở giáo dục. Ở các địa phương, các Sở Giáo dục và Đào tạo có phòng chuyên môn kiêm nhiệm phụ trách công tác y tế trường học. Tuy nhiên hiện nay cơ cấu tổ chức chưa đồng bộ, chưa cụ thể đầu mối về y tế trường học mà phân tán ở các phòng khác nhau, gây khó khăn cho công tác phối hợp, chỉ đạo theo ngành dọc. Hiện nay, hầu hết cán bộ phụ trách y tế trường học ở các Sở Giáo dục và Đào tạo đều không có chuyên môn ngành Y và còn kiêm nhiệm thêm nhiều nhiệm vụ khác. Các phòng Giáo dục và Đào tạo quận/huyện/thị xã có phân công lãnh đạo phòng và chuyên viên kiêm nhiệm phụ trách công tác у tế trường học. Phương thức hoạt động chủ yếu là triển khai các văn bản chỉ đạo của cấp trên (Sở Giáo dục và Đào tạo, Ủy ban nhân dân cấp huyện...) và phối hợp với trung tâm y tế huyện, các ban ngành liên quan ở địa phương để triển khai, hướng dẫn thực hiện y tế trường học ở các cơ sở giáo dục.

Ở các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông: Hiệu trưởng/Phó Hiệu trưởng chịu trách nhiệm chỉ đạo triển khai công tác y tế trường học theo quy định. Hiện nay, phương thức hoạt động về y tế trường học tại các cơ sở giáo dục được chia làm các loại mô hình như sau:

+ Mô hình 1. Cơ sở giáo dục có nhân viên y tế trường học chuyên trách (biên chế hoặc hợp đồng dài hạn) và đạt chuẩn về nhân lực theo Thông tư liên tịch số 13: Tỷ lệ trường học thuộc mô hình này chiếm khoảng 30% tổng số các trường học mầm non và phổ thông trên toàn quốc.

+ Mô hình 2. Cơ sở giáo dục có nhân viên y tế trường học chuyên trách (biên chế hoặc hợp đồng dài hạn) nhưng chưa đạt chuẩn về nhân lực theo Thông tư liên tịch số 13: Tỷ lệ trường học thuộc mô hình này chiếm khoảng 50% tổng số các trường học mầm non và phổ thông trên toàn quốc.

+ Mô hình 3. Cơ sở giáo dục không có nhân viên y tế trường học chuyên trách (cán bộ nhân viên/giáo viên kiêm nhiệm y tế trường học hoặc chuyển nhiệm vụ y tế trường học cho ngành Y tế phụ trách, thực hiện): Tỷ lệ trường học thuộc mô hình này chiếm khoảng 20% tổng số các trường học mầm non và phổ thông trên toàn quốc. Theo báo cáo của các địa phương, toàn quốc còn trên 10.000 trường học thuộc mô hình này, chủ yếu là các trường ở khu vực biên giới, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số, vùng khó khăn.

Các mô hình y tế trường học đang được triển khai trong các cơ sở giáo dục tại Việt Nam hiện nay chưa được rà soát, sắp xếp thống nhất, hiệu quả. Ở một số địa phương, cơ sở giáo dục còn xảy ra tình trạng “nơi cần thì không có nhân viên chuyên trách y tế trường học, nơi chưa cần thiết thì lại có”, dẫn đến lãng phí nguồn nhân lực y tế trường học, cụ thể:

- Có tới 53% cơ sở giáo dục cần ưu tiên đội ngũ nhân viên chuyên trách y tế trường у học nhưng chưa được bố trí nhân viên chuyên trách y tế trường học, bao gồm: các trường chuyên biệt, các cơ sở giáo dục mầm non, các cơ sở giáo dục phổ thông có nhiều cấp học, động học sinh, có tổ chức nội trú, bán trú, nhiều điểm trường, ở các vùng khó khăn, biên giới, hải đảo, giao thông đi lại khó khăn và ở cách xa trạm y tế, cơ sở khám chữa bệnh mà không thể can thiệp, chăm sóc y tế kịp thời cho học sinh khi có vụ việc đột xuất xảy ra. Ở các cơ sở giáo dục này mặc dù vẫn có sự phối hợp của y tế cơ sở nhưng không đảm bảo được thường xuyên nên khi học sinh bị ốm đau, tai nạn thương tích,... nếu không có nhân viên chuyên trách về y tế trường học xử trí kịp thời có thể gây ra những biến cố nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng của các em.

- Trong khi đó, một số cơ sở giáo dục nằm trên địa bàn thuận lợi, ở ngay gần trạm y tế xã hoặc các cơ sở khám chữa bệnh khác vẫn được bố trí nhân viên chuyên trách y tế trường học dẫn đến sự lãng phí về nhân lực, không tận dụng và phát huy hết vai trò của hệ thống y tế cơ sở đối với công tác y tế trường học. Ở các cơ sở giáo dục này khi học sinh bị ốm đau, tai nạn thương tích,... do có cơ sở y tế ở gần, thuận lợi đi lại nên học sinh được xử lý kịp thời và hoàn toàn đảm bảo an toàn tính mạng của các em,…Do vậy ở những nơi chưa cần thiết có nhân viên chuyên trách về y tế trường học thì nên giao cho y tế cơ sở phụ trách hoàn toàn công tác y tế trường học kết hợp với hợp đồng khám, chữa bệnh nhằm đảm bảo chăm sóc sức khỏe cho học sinh.

Để khắc phục những hạn chế trong công tác y tế trường học hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã trình Thủ tướng Chương trình Y tế trường học trong các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông giai đoạn 2021-2025 nhằm cấu, sắp xếp lại hệ thống y tế trường học theo các tiêu chí ưu tiên, bố trí nhân viên chuyên trách y tế trường học thực sự hiệu quả, đảm bảo chất lượng và phát huy mạnh mẽ vai trò của y tế cơ sở đối với công tác y tế trường học. Hy vọng, sau khi được phê duyệt, công tác đảm bảo sức khỏe học đường trên toàn quốc sẽ được triển khai hiệu quả, góp phần nâng cao sức khoẻ cho học sinh./.

                                                                                                    Văn Minh