Việc chấp hành pháp luật trong việc ban hành các quyết định hành chính, thực hiện hành vi hành chính

Trong năm 2024, có tổng số 5.799 quyết định hành chính (QĐHC), hành vi hành chính (HVHC) bị khiếu kiện, trong đó, tại UBND cấp tỉnh là 804 QĐHC, HVHC, tại UBND cấp huyện là 4.834 QĐHC, HVHC và tại UBND cấp xã là 161 QĐHC, HVHC. Các QĐHC và HVHC bị khởi kiện tập trung chủ yếu ở các tỉnh, thành phố lớn, có sự phát triển kinh tế - xã hội sôi động hơn so với cả nước, đã và đang có nhiều dự án triển khai, phải thu hồi đất, bồi thưởng, hỗ trợ, tái định cư và tập trung chủ yếu ở đơn vị hành chính cấp huyện như: Bắc Giang, Đắk Lắk, Đồng Nai, Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh, Lâm Đồng, Long An... Phần lớn các QĐHC, HVHC bị khởi kiện thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai liên quan đến việc thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất....), số còn lại tập trung ở các lĩnh vực: thuế, xử phạt vi phạm hành chính, xây dựng.

Trong tổng số 5.799 QPHC. HVHC bị khởi kiện, có 834 QĐHC bị Tòa án tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ và 307 HVHC bị Tòa án tuyên bố là trái pháp luật (chiếm tỷ lệ 19,7%). Trong đó, tại UBND cấp tỉnh là 50 QĐHC và 23 HVHC, tại UBND cấp huyện là 765 QĐHC và 172 HVHC, tại UBND cấp xã là 19 QĐHC và 88 HVHC. Kết quả này cho thấy, về cơ bản các QĐHC, HVHC của Chủ tịch UBND, UBND các cấp được ban hành, thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trên các lĩnh vực. Những địa phương có nhiều QĐHC, HVHC bị Tòa án tuyên hủy, tuyên trái pháp luật trên tổng số QĐHC, HVHC bị khiếu kiện cơ bản cũng chính là các địa phương có mức độ phát triển kinh tế - xã hội cao và có nhiều QĐHC, HVHC bị khởi kiện, bao gồm các tỉnh, thành phố: Đắk Lắk, Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Long An, Ninh Thuận, Quảng Nam, Thanh Hóa... 

Nguyên nhân dẫn đến QĐHC, HVHC bị Tòa án tuyên hủy, tuyên trái pháp luật tập trung vào một số lý do chủ yếu sau: Năng lực, trình độ, ý thức trách nhiệm của một bộ phận công chức làm công tác tham mưu ban hành các QĐHC, thực hiện HVHC còn hạn chế, chưa nắm bắt đầy đủ hoặc chưa hiểu đúng quy định của pháp luật để ban hành QĐHC, thực hiện HVHC giải quyết công việc của người dân. Người có thẩm quyền ban hành QĐHC, thực hiện HVHC có lúc, có nơi chưa xem xét, đánh giá toàn diện, khách quan nội dung, bản chất của vụ việc và các quy định của pháp luật có liên quan, dẫn đến ban hành QĐHC, thực hiện các HVHC có nội dung chưa đúng pháp luật; Hệ thống các quy định của pháp luật, nhất là pháp luật về lĩnh vực về đất đai còn một số bất cập, được sửa đổi, bổ sung nhiều lần, khối lượng các quy định của pháp luật nhiều, trong khi chế độ quản lý, sử dụng đất đai ở Việt Nam trải qua nhiều thời kỳ, hồ sơ lưu trữ chưa đầy đủ, gây khó khăn cho cán bộ, công chức trong việc nắm bắt đầy đủ, chính xác, kịp thời các quy định của pháp luật để áp dụng thống nhất trên thực tế.

Việc chấp hành pháp luật trong việc tham gia phiên đối thoại, tham gia phiên tòa và cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án

Trong năm 2024, có 2.040 trường hợp, người đại diện hoặc người được ủy quyền tham gia phiên đối thoại và có 1.238 trường hợp, người đại diện hoặc người được ủy quyền không tham gia phiên đối thoại; có 1.930 trường hợp, người đại diện hoặc người được ủy quyền tham gia phiên tòa và có 770 trường hợp, người đại diện hoặc người được ủy quyền không tham gia phiên tòa. Số vụ việc cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án đúng thời hạn là 3.786 trường hợp, số vụ việc cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án không đúng thời hạn là 668 trường hợp, số vụ việc không cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án là 31 trường hợp.

Kết quả trên cho thấy, phần lớn UBND các cấp đã chấp hành nghiêm túc việc cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án và có một số UBND đã chấp hành tương đối đầy đủ việc tham gia đối thoại, tham gia phiên tòa theo yêu cầu của Tòa án. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng người đại diện hoặc người được ủy quyền chấp hành chưa nghiêm việc tham gia đối thoại, tham gia phiên tòa và cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án.

Nguyên nhân dẫn tới việc không tham gia đây đủ các phiên đối thoại, phiên tòa hoặc cung cấp không đúng thời hạn các tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án, theo báo cáo của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là do gặp một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành Luật TTHC năm 2015 như: Việc thực hiện quy định khoản 3 Điều 60 Luật TTHC năm 2015 về người đại diện tham gia vụ án hành chính gặp nhiều khó khăn, nhất là ở các tỉnh, thành phố lớn, nguyên nhân là do mỗi vụ án hành chính thường kéo dài và người bị kiện phải tham gia nhiều giai đoạn từ phiên họp giao nộp cung cấp chứng cứ, đối thoại, xác minh và các phiên xét xử. Nhiều trường hợp, người đứng đầu cơ quan bị kiện đã tham gia phiên tòa theo đúng quy định ngay từ lần triệu tập đầu tiên, nhưng thường các phiên tòa lại bị hoãn, dẫn đến người đứng đầu hoặc của cấp phó (khi được ủy quyền) khó khăn trong việc chủ động sắp xếp công việc để tham gia phiên tòa, trong khi người đứng đầu với trách nhiệm quản lý, điều hành, khối lượng công việc phải chỉ đạo giải quyết là rất lớn.

Thời hạn yêu cầu cá nhân, tổ chức cung cấp tài liệu, chứng cứ theo quy định tại khoản 3 Điều 93, khoản 1 Điều 128,  Luật TTHC năm 2015 là tương đối ngắn (15 ngày, 10 ngày), trong khi quá trình ban hành QĐHC, thực hiện HVHC trước đó, ngoài cơ quan chủ trì tham mưu, thường có sự phối hợp giữa các quan có liên quan, hồ sơ, tài liệu thường do cơ quan chuyên môn thuộc UBND quản lý nên cần có thời gian để các cơ quan chuyên môn phối hợp rà soát, bảo cáo, tham mưu Lãnh đạo UBND cung cấp tài liệu, có ý kiến giải trình với Tòa án. Do đó, việc quy định thời hạn nêu trên gây khó khăn cho các cơ quan chuyên môn trong việc tham mưu chuẩn bị, cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu vụ việc theo yêu cầu của Tòa án.

Kết quả thi hành án hành chính

Trong năm 2024, tổng số bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính đã có hiệu lực có nội dung phải thi hành là 1.973 bản án, quyết định, tăng 599 bản án so với cùng kỳ năm 2023, số bản án, quyết định Tòa án đã ra quyết định buộc THAHC là 652 bản án. Kết quả thi hành; đã thi hành xong 896/1.973 bản án, quyết định (tăng 314 bản án, quyết định so với cùng kỳ năm 2023), đạt tỷ lệ 45,4%, dang tiếp tục thi hành 1.066 bản án, quyết định, 11 bản ăn bị hủy, hoãn, tạm đình chỉ thi hành.

Quá trình thực hiện nhiệm vụ theo dõi THAHC, các cơ quan THADS đã thực hiện theo dõi 1.578 bản án. Kết quả, trong năm 2024, các cơ quan THADS đã ban hành văn bản thông báo tự nguyện thi hành án gửi người phải thị hành án đối với 1.361 vụ việc; tổ chức làm việc với người phải thi hành án trong 1.305 bản án; đăng tải công khai 657 quyết định buộc THAHC của Tòa án; có văn bản đôn đốc, kiến nghị người có thẩm quyền xử lý trách nhiệm đối với 175 bản án.

Kết quả thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang tại Văn bản số 915/VPCP-VI ngày 07/02/2024 của Văn phòng Chính phủ

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ và các văn bản đôn đốc, kiến nghị, hướng dẫn của Bộ Tư pháp, các địa phương đã có văn bản triển khai thực hiện. Nhiều địa phương, đồng chí Chủ tịch UBND cấp tỉnh đã trực tiếp chỉ đạo đối với công tác chấp hành pháp luật TTHC và THAHC, nhờ đó, công tác chấp hành pháp luật TTHC và kết quả THAHC trong năm 2024 ở nhiều địa phương đã có sự chuyển biến tích cực.

Đối với việc tổ chức thi hành 50 bản án theo kiến nghị của Bộ Tư pháp tại Báo cáo số 54/BC- BTP ngày 29/01/2024 về tình hình chấp hành pháp luật TTHC và kết quả THAHC năm 2023 và chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 915/VPCP-V.I ngày 07/02/2024, theo báo cáo của UBND và Cục THADS các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và qua kết quả rà soát của Bộ Tư pháp, đã thi hành xong 20/50 bản án.

Đối với 30/50 bản án chưa thi hành xong, UBND tỉnh, thành phố đã báo cáo các khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân chưa thi hành xong. Theo báo cáo của các địa phương thì một số bản án chưa thi hành xong vì nội dung thi hành trong bản án tuyên còn chưa có, cần có sự giải thích của Tòa án; việc áp dụng pháp luật còn có quan điểm khác nhau giữa cơ quan xét xử và cơ quan quản lý nhà nước là người phải thi hành án, nhất là các quy định liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nên người phải thi hành án đang kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm; các vụ việc liên quan đến lĩnh vực đất đai, đây là lĩnh vực hết sức phức tạp, diễn ra đã lâu, quy định của pháp luật có nhiều thay đổi nên việc thi hành án mất nhiều thời gian; vụ việc đang được xin ý kiến hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền hoặc việc thi hành án có thể dẫn đến phát sinh các khiếu kiện khác của người dân trong cùng một dự án./.

                                                                                          Trịnh Minh